Dünya Obezite Federasyonu’nun açıkladığı son global bilgilere nazaran, Avrupa’da obezite oranı en yüksek ülke Türkiye olarak kayıtlara geçti. Türkiye’de yetişkin halkın yüzde 32’sinin obezite olduğu belirtilen raporda, ikinci sırada yüzde 28 ile İngiltere, üçüncü sırada ise yüzde 26 ile Macaristan yer aldı.
Dünyada obezite deyince birinci akla gelen ülke olan ABD’deki 50 eyaletin 25’inde obezite oranının yüzde 30’un üzerinde olduğu belirtilen raporda Türkiye’nin, ABD eyaletlerinin dörtte üçünü geride bırakmış olduğu dikkat çekiyor.
Obezite ile ilgili oranların yanında girilen bilgiler doğrultusunda yeniden obezite sonucu ortaya çıkan hastalıklarda da Türkiye üst sıralarda yer alıyor. Obezitenin yol açtığı en büyük sıhhat sorunlarından şeker hastalığı, yetişkin nüfusun yüzde 12’sinde görülüyor. Türkiye’den sonra yüzde 10 ile Bosna gelirken, Batı Avrupa ülkelerinde şeker hastalıkları oranı ise yüzde 7-8 civarı.
Bilhassa pandemi devriyle birlikte bu oranların Türkiye’de günden güne artacağını lisana getiren Prof. Dr. Oğuz Koç, yayınlanan son datalarla ilgili değerlendirmelerde bulundu.
BAYANLARDA OBEZİTE ORANI DAHA YÜKSEK
Dünya nüfusunun 2 milyardan fazlası artık obez ya da kilolu olarak nitelendiriliyor. Türkiye’de de dünyada olduğu üzere inanılmaz oranda obezite oranlarının arttığını görüyoruz. Hele şu pandemi devrinden sonra Avrupa’da obezite oranı bakımından birinci sıraya yerleşmiş durumda. Bu oranlar olağan bayan ve erkeklerde farklı. Şişmanlığı beden kitle endeksi olarak bilinen body mass indeksine nazaran kıymetlendiriyoruz. Bu bedeller 20-25 ortası olduğunda olağan kilolu, 25-30 arasındakilere kilolu, 30-35 ortası olursa şişman, 35-40 ortası olursa çok şişman, 40’ın üzerinde olduğunda ölümcül şişmanlıktan bahsetmeye başlarız. Beden kitle indeksi 25’in üzerinde olan insan sayısını düşündüğümüzde kilolu ve obez insanlardan bahsediyor olacağız ve Türkiye’de bu oran yüzde 66. Bu oranla birlikte Avrupa’da birinci sırayı almış durumdayız.
Cinsiyet sınıflandırmasına nazaran yapılan değerlendirmelerde bayan erkek oranları da fark ediyor. Bayanlarda obez olarak bedellendirilen beşerler yüzde 32 civarındayken, erkeklerde bu oran yüzde 21. Beden kitle indeksini 25’e çektiğimizde oran bayanlarda yüzde 66, erkeklerde ise yüzde 64’e varan bir kiloluluk ve şişmanlık durumu oluşuyor.
LEPTİN SEVİYESİ BELİRLEYİCİ OLUYOR
Obezite oranlarının neden bu kadar arttığını anlamak ismine obeziteyi etkileyen en kıymetli faktörlere göz atmak kıymetli. Açlık ve tokluk durumu hipotalamus santral hudut sisteminden yönetiliyor. Bedenin yağ dokusundan leptin hormonu salgılanır, bu leptin hipotalamusta algılanır, ne kadar olduğunu saptar ve şayet kâfi değilse ‘git ye’ der. Bunu da bağırsaktan salgılanan bir ekip hormonlar vasıtasıyla yapar. Leptin ölçüsü azsa, açlık hormonu olan gralini çoğaltır, şayet aykırısı ise öteki hormonları devreye sokar ve tokluk hissi verir. Bu leptin hormonunun hipotalamusta algılandığı evvelce bilinen belirli bir seviyesi vardır. Hipotalamus bu noktaya alıştığı takdirde seviyeyi daima orada tutmak ister, bunun değişikliğine çok fazla adapte olamaz.
Münasebetiyle kilo verip, yağ dokusunu düşürüp, leptinin seviyesini düşüren insanlarda hipotalamus bilakis çalışır. O seviyeye alışabilmesi için uzunca bir müddet geçmesi gerekir. Bu yüzden de diyet yapıp kilo verip beş altı ay içerisinde 20-30 kilo veren beşerler kilolarını çoğunlukla geri alırlar. Zira bu seviyeye alışabilmek için çok daha uzun mühlet tıpkı kiloda kalmak ve hipotalmusu bu seviyeye alıştırmak gerekir.
Bu seviyenin alışkın olduğu noktanın değişmesini etkileyen nedenler de obezitenin nedenleridir. Bu algılanan leptin seviyesinin değişikliğini birçok hastalık, çevresel faktörler, bedende olan değişiklikler tesirler. Bunlar; yaş, yetersiz fizikî aktivite, hormonel metobolik ve genetik etmenler, ruhsal sorunlar, sigara – alkol kullanımı, bir kadro ilaçlar ve doğum vs. Bütün bunların hepsi bu sistem üzerinden tesir eder ve insanın iştahını, kilo alma formunu değiştirerek kilo almayı arttırabilir. Bunlara hakim olup uygun düzeyde düzenlerseniz çok süratli iniş çıkışlarınız olmaz.
Ayrıyeten D vitamini eksikliği hipotalamusun algılamış olduğu leptin seviyesinin düzeyini değiştirmesinde son derece aktif. Demir, B12 vitamini üzere vitamin ve mineraller hakikat ve uygun olduğu takdirde hipotalamusun gerçek çalışmasına yardımcı olur.
OBEZİTE TEDAVİSİ YALNIZCA CERRAHİ DEĞİL
Obezitenin tedavi edilmesi için birinci akla gelen, bilhassa son vakitlerde artan mide küçültme ameliyatı olmaması gerekiyor. Obezite bir metobolik sendromdur ve bunun tedavisi de tek bir şey değildir. Hasta her açıdan değerlendirilmeli, ona nazaran tedavi edilmelidir. Çabucak ameliyat olmamalıdır. Hastanın alışkanlıkları göz önüne alınmalıdır. Şayet alışkanlıklarını değiştirmeyecekseniz cerrahi müdahalede istenilen sonuç alınamaz. 1-2 sene içinde her şey düzgün yapılsa bile alışkanlıklar değişmeyeceği için tekrar kilo alımı başlıyor.
Obeziteyi tedavi etmek demek yalnızca cerrahi değil. Öncelikle beslenme biçimi değişmeli ve günlük hayatımıza antrenmanı yerleştirmeliyiz. Lakin yeme beslenme alışkanlığı çok değerli. Beslenme ile ilgili davranış değişikliği kesinlikle tedavi edilmeli, yine en uygun hale getirilmeli, gerekirse psikiyatrik dayanak sağlanmalı. Tokluk hissi veren sentetik ilaçlar da var. Ancak öteki türlü yağ yaktırıcı, süratli kilo verdirici ilaçları hiçbir vakit gerçek bulmadım.
Cerrahi tedavi de tekrar tedavi prosedürleri ortasında. Metobolik hastalığınız varsa ameliyat formları değişiyor. Body mass indeksi 40 ile 45 ortası ise genelde muz mide ameliyatı oluyor. Ameliyat düzgün yapılırsa en az 2-2,5 sene size kilo aldırtmıyor. Beslenme alışkanlığınızı düzgün tutarsanız, beden yeni leptin seviyesine alışıyor ve metobolik hadiseyi düzeltmiş oluyorsunuz. Ayrıyeten kilo verdikçe ve aynaya baktıkça memnun olursunuz ki bu da size kilo vermede yardımcı bir faktördür. Ancak siz tekrar de sağlıklı bir beslenme alışkanlığı edinmeyip kilo aldırıcı besinler tercih ettiğinizde tekrar almaya başlarsınız. Kilo vermek istiyorsanız gün içerisinde aldığınız kalori ölçüsü, yaktığınız ölçüden az olmalı. Karşıtı olursa kilo alırsınız.
ÖLÜMCÜL OBEZİTE GÖRÜLEBİLİYOR
Obezitenin neden olduğu çok büyük sıhhat sorunları var. Kardiyovasküler sistemi etkiliyor ve hiper tansiyon, şeker, teneffüs sistemi hastalıkları, sindirim sistemi, cinsel fonksiyon bozuklukları ortaya çıkıyor. Şayet kilolu iseniz ve cerrahi bir müdahaleye ihtiyaç duyarsanız çok büyük sıkıntılar ortaya çıkıyor ve risk oranı da artıyor. Bir de akabinde ruhsal sorunlar ekleniyor. 40’ın üzerindeki indeks pahasının ismi aslında değişiyor, morbid obezite diyoruz yani ölümcül obezite. 50’in üzeri ise üstün obezite oluyor. Bu hastalarımız şayet tedavi edilip kilo veremezlerse süratle kaybediliyor.
Toplum olarak obezite konusunda dünya çapında artan oranlarımızı azaltmak için toplumsal bir gayret verilmesi gerekiyor. Öncelikle farkındalık arttırılmalıdır, toplum kâfi ve istikrarlı beslenme ile ilgili gerçek bilgilendirilmeli, yanlışsız örnekler verilmeli, bireyler tertipli olarak fizikî aktiviteye teşvik edilmeli ve bunun için imkanlar sağlanmalı. Örneğin, koşu yolu, bisiklet yolu üzere yerler arttırılarak beşerler antrenman için özendirilmelidir. Bir başka kıymetli mevzu ise, trans yağlar. Trans yağlar, yiyeceklerin raf ömrünü uzatmak hedefiyle değiştirilip yiyeceklere katkı hususu olarak kullanılan şeyler. Raf ömrü uzasın derken insanları kanser eden, iştahını daima arttıran, her türlü hormonunu alt üst eden yağlardır. Trans yağların doğal olanı vardır, gereklidir lakin endüstriyel olanlar inanılmaz derecede iştahı arttırıp kilo alımına sebep olur.
