Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkiye’ye, Ukrayna özel harekatı, tahıl krizine tahlil arayışları ve Ankara’nın yine yükselttiği Suriye’ye yönelik yeni operasyon gündemli ziyarette bulundu. Ziyarette, Türkiye’nin BM’yi de devreye sokabilecek bir düzenek eşliğinde Ukrayna limanlarının mayınlardan temizlenmesi ile hem Ukrayna hem de Rusya tahılının dünya pazarlarına çıkarılması tarafındaki teşebbüsler ele alındı.
Lavrov’u ağırlayan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ortak basın toplantısında Türkiye’nin bu taraftaki planı makul bulduğunu belirtirken, bunun Kiev’e de kabul ettirilmesi gerektiğini vurguladı. Çavuşoğlu’nun Rusya’nın tahılına yaptırım konulmasa da gemilerin sigortalanmaması ve Avrupa limanlarından men edilmesinin yarattığı fiili yaptırım durumunda ortaya koyduğu taleplerin ‘haklılığını’ teslim etmesi de dikkat çekti.
Lavrov, besin güvenliği krizinin Ukrayna savaşından kaynaklanmadığının altını çizerken, Rusya’nın daima insani koridorlar açtığını ve uzlaşma sağlanırsa Ukrayna’nın mayınlardan temizlediği limanlardan çıkışa da müsaade vereceklerini tekrarladı.
Suriye konusunda Lavrov’un Ankara’nın güvenlik korkularını anlayışla karşıladıklarını vurgularken, 2019’da imzalanmış İdlib mutabakatının hala hayata geçirilememiş olmasına dikkat çektiği görüldü. Rusya Dışişleri Bakanı’nın ABD’nin yarattığı ortama vurgu yapması da dikkat çekti.
Gelişmeleri Cumhuriyet gazetesi muharriri Mehmet Ali Güller ile konuştuk.
‘Gıda krizinin nedeni, ABD’nin Türkiye dahil pek çok ülkeye dayattığı neoliberal politikalar’
Mehmet Ali Güller’e nazaran, dünyadaki besin krizinin Ukrayna çatışmasıyla izah edilmesi hakikat değil. Krizin operasyondan evvel var olduğunu anımsatan Güller, buna en başta ABD’nin Türkiye dahil pek çok ülkeye dayattığı neoliberal siyasetlerin yol açtığını vurguladı. Güller’e nazaran dünya üretiminin yaklaşık yüzde 3’üne denk gelen Ukrayna buğdayı ihraç edilemediği için açlık çıkıyormuş üzere propaganda yapılıyor. Güller, problemin aslında ABD ve Britanya’nın Karadeniz’e girme emelleriyle kontaklı olduğunu belirtirken, Moskova ve Ankara’nın bir müddettir yürüttüğü çalışmaların bunun önünü kestiğini kaydetti:
“Bir müddettir dünyada esasen besin krizi var. Bunun nedeni Rusya’nın Ukrayna operasyonu değil. Bu aslında emperyalist Amerika’nın başta Türkiye olmak üzere pek çok ülkeye dayattığı neoliberal siyasetler. Biz de bu siyasetler nedeniyle tarımımızı çökerttik. Besin krizinin genel tablosunu anlamamız için görmemiz lazım. Pekala bu niçin Ukrayna üzerinde büyük bir krizin gerekçesiymiş üzere sunuluyor? Bugün Çavuşoğlu ile basın toplantısında Lavrov bunun facia üzere lisana getirilmesinin gerçek olmadığını, zira Ukrayna buğdayının piyasadaki hissesinin yüzde 1 olduğunu söyledi.
Lavrov’un söylediği piyasadaki hisse. Ondan daha yüzdesi bakımından büyük olan üretim hissesine bakalım. Geçen yıl dünyada toplam 775 milyon ton buğday üretilmiş. Ukrayna’nın ürettiği ölçü 25 milyon ton. Yani dünya üretiminin yaklaşık yüzde üçü kadar. Bu yüzde üç bir facia demeyi, alarm düğmesine basmayı gerektirecek bir olay değil. Rusya 85 milyon ton buğday üretti, yani Ukrayna’nın ürettiğinin 3.5 katı kadar. Münasebetiyle ortada bir besin krizi var ve Ukrayna buğdayı buna nedense, Ukrayna buğdayının Batı yaptırımları nedeniyle ihraç edilemiyor olması 3.5 kat daha fazla etken demek o vakit.
Buna karşın Batı niçin bir müddettir güya Ukrayna buğdayı ihraç edilemediği için dünya açlık çekiyormuş üzere propaganda yapıyor? Bunun bir nedeni var. Batı bunu fırsata çevirip NATO gücü diyerek Amerika ve İngiltere, Karadeniz’e girmek, bunun yolunu yapmaya çalışıyordu. Lakin Moskova ve Ankara’nın bir müddettir yürüttüğü çalışmalar fiilen NATO gücü olarak Batı’nın Karadeniz’e besin krizi mazeretiyle girmesinin önünü kesmiş oldu.”
‘Tahıl koridoru başarılabilirse Türkiye arabuluculuğundaki mekanizmayı tekrar harekete geçirecek kaldıraç rolü görecek’
Güller’e nazaran Ankara ve Moskova Karadeniz’de birbirlerini dayanaklar hale geldi. Tahıl probleminde BM’yi de dahil edecek dörtlü düzenek kurma eforlarına dikkat çeken Güller, Ukrayna ABD’ye karşın onay verirse mayın temizliğinin akabinde tahılın Türkiye’nin koordinatörlüğünde dünya pazarlarına çıkarılmasının mümkün olacağını söyledi. Güller, bu başarılırsa, İstanbul’da somutlanan lakin Batı tarafından engellenen Rusya-Ukrayna müzakereleri için de kaldıraç fonksiyonu taşıyabileceğine dikkat çekti:
“Ankara ile Moskova, Karadeniz konusunda tıpkı frekansta oldukları için bu hususlarda birbirlerini daha takviyeler hale gelmiş durumdalar. Bir dörtlü sistem oluşturmaya çalışacaklar. İkili sistem, Ankara ve Moskova tamam. Buna BM’nin de eklenmesi mümkün. Top artık Ukrayna alanında. Ukrayna da bu işe dahil edilirse dörtlü bir tahıl sistemi kurulmuş olacak. Bu sistem kurulursa iki etaplı bir planlama yapılacak. Bir, Ukrayna limanlarındaki mayınların temizlenmesi işi, bunda Türkiye faal dayanak verecek. Bu olduktan sonra tekrar Türkiye koordinatörlüğünde, Ukrayna buğdayı taşıyan Ukrayna gemileriyle Rusya buğdayını taşıyan Rus gemilerin İstanbul merkezli olarak Batı pazarlarına tahıl koridoruyla taşınması gündeme gelecek. Bunun bir de ek unsurları olacak. Dönen gemilerin denetiminin sorumluluğu da Türkiye’de olacak.
Diğer yandan bu gemiler buğday götürdü, gelirken ne getirecek? Bunlar da savaş ortamında kıymetli bir mevzu olduğu için Montrö sorumluluğunun da gereği olarak Türkiye’nin denetiminde olacak bir bahis olarak önümüzde duruyor. Ukrayna buna dahil olacak mı? Bu iki istikametli bir durum. Ukrayna bu düzeneğe dahil olursa bu birebir vakitte Antalya’da başlatılan İstanbul’da devam ettirilen Türkiye arabuluculuğundaki mekanizmayı yine harekete geçirecek bir kaldıraç rolü görecek. Fakat Ukrayna buna Batı’nın zorlamasıyla dahil edilmezse o vakit Amerika’nın dayattığı savaş bir modül daha sürmüş olacak.
Burada iki gün evvel Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi’nin Rusya’yı Ukrayna buğdayını çalarak Türkiye’ye getirmekle suçlaması hem Ankara hem Moskova’yı amaç alan bir açıklama olarak not edilmesi gereken bir durum. Yürüttüğü arabuluculuk koşullarını gözetmeyen direkt Ankara’yı da gaye alan bir açıklamaya bürünmüş olması direkt Amerika siyasetlerine hizmet eden bir yaklaşım olduğunu da gösteriyor. Bu dörtlü mekanizmayı da gaye alan bir açıklama. Ukrayna şu anda bu dörtlü mekanizmayı reddeder bir tavır içerisinde. Lakin bunu ne kadar sürdürebilecek göreceğiz.”
‘Rusya’nın güç kartıyla Batı’nın yaptırım kartının çarpışmasını Rusya’nın güç kartı kazandı’
Batı dünyasında da da Ukrayna’nın ‘taviz de verse’ Rusya ile masaya oturmasının lisana getirildiğini belirten Güller, Rusya’nın ‘enerji kartıyla’ Batı’nın ‘yaptırım kartının çarpışması’ sonucunda Rusya’nın güç kartının kazandığı bir fotoğraf oluştuğuna vurgu yaptı. Güller, bunda yaptırımların dönüp Batı’ya ziyan vermesinin tesirli olduğunun altını çizdi. Güller’e nazaran, Ukrayna reddetse de Avrupa tarafından zorlanabileceği bir durum yaşanabilir:
“Avrupa’da bir müddettir bu iş sürdürülemez bir formda ‘Rusya’yla oturulup konuşulması gerekecek’ fikirleri lisan getirilmeye başlandı. Bunun birinci adımını aslında Davos’ta Kissenger söylemişti. ‘İki ay içinde sonuçlandırılmalı, bunun için gerekirse Ukrayna toprak odununda bulunmalı’ demişti. Emsal durum Biden’a sorulduğunda ‘Ben Ukrayna ismine konuşamam lakin masaya oturmak için bir toprak odunu gerekebilir’ dedi. Fransa bir müddettir Ukrayna’nın da reaksiyon gösterdiği şunu söylüyor, ‘Rusyasız bu işler olmayacak, Rusya ile konuşulacak, münasebetiyle Rusya’yı, Putin’i mahkum etmeyen bir çizgi izlenmeli’ dedi. Merkel’in Macron’un açıklamalarını bütünleyen birtakım bildirileri oldu. Batı içinde de bu iş artık sonlandırılsın durumu var.
Rusya’nın güç kartıyla Batı’nın yaptırım kartının çarpışmasını Rusya’nın güç kartı kazandı. Bütün bilgiler gösteriyor ki Rusya iktisadı çökmüyor, aksine düzeldi, Rusya’nın güç ihracatı azalsa bile güç fiyatlarındaki artış nedeniyle geliri arttı. Yaptırımlar bilakis Batı’ya ziyan vermeye başladı. İkincisi ise bunun sürdürülebilir olması, Biden’ın bu işi devam ettirme konusu Berlin ve Paris’te Amerika’nın Avrupa üzerindeki hegemonyasını, tahakkümünü sürdürme olarak da okunduğu için bunun Avrupa’nın özerkliğine, bağımsızlığına karşı bir tablo oluşturduğunu da görüyorlar. Bu nedenle bir an evvel bitmesinde büyük yarar görüyorlar.
Özellikle Alman sermayesinin büyük şikayetleri var. Güç krizinin yazdan sonra da devam etmesi ve sonbahar-kışta da artması halinde Alman sermayesinin büyük ziyanlar göreceğini birkaç metotla Alman hükümetine anlatıyorlar. Son periyotta Yeşiller ile Alman sermayesi ortasında önemli çarpışma var. Bu türlü bir tablo içinde de Ukrayna krizinin, Ukrayna reddetse tahıl konusunda tahminen Avrupa tarafından zorlanabileceği bir durum yaşanabilir.”
‘Benim aklıma ne Ukrayna ne Rusya ne Suriye’nin tahılı geliyor. Bu iş en çok bizi vuruyor’
Enerji ve besin krizinde Rusya Federasyonu’na suçlamalar getiren ABD Suriye’nin petrol ve tahılına el konulmasının aktörüyken, Güller, krizin Türkiye’deki vahim tesirlerine dikkat çekti:
“Benim aklıma ne Ukrayna ne Rusya ne Suriye’nin tahılı geliyor, şu anda besin krizi-tahıl deyince Türkiye’de tahıl konusunun en kıymetli kalemi olan motorine bir yıl içinde yapılmış yüzde 400 artırım geliyor. Geçen sene haziran ayında motorin 7 liraydı, şu anda 28 lira. Lakin bu gece de artırım olacakmış. Motorin ne kadar zamlanırsa besin krizi o kadar büyüyecek. En çok bizi vuruyor.
Enflasyon açıklanıyor. TÜİK enflasyonu olsa bile yüzde 73, savaşın ortasındaki Rusya ve Ukrayna’da bu enflasyonlar yok. Dünyanın her yerinde güç fiyatları arttı lakin bizdeki üzere doğal gaz, akaryakıt hiçbir ülkede bu kadar zamlanmadı. Bunların hepsi seneye olacak tarım rekoltelerimizi etkileyecek faktörler. Motorin ne kadar artırım olursa üretici üretmekten o kadar kaçmaya başlayacak. Zira astarı yüzünden değerli bir hale geliyor. 20 yıldır neoliberal siyasetler da tarımı bu türlü bitiriyor. Siz üretmeyin, biz size daha ucuza verelim diye başlanan yol, eni sonu bugün geldiğimiz tabloya dönüşüyor.”
‘Rusya, Türkiye’nin hudut ötesi operasyonuna yeşil ışık da kırmızı ışık da yakmadı’
NATO ülkesi olan birtakım devletlerin Rusya Dışişleri Bakanı’na Sırbistan ziyareti için hava alanını kapatmasına tanıklık ederken, Türkiye’de yapılan ağırlanmaya işaret eden Güller’e nazaran bu tek başına bile gösterge. Güller, buna karşılık Moskova’nın Türkiye’nin Suriye’ye yönelik yeni operasyonu konusunda şimdilik tavır değiştirmiş görünmediğini söyledi.
“Rusya açısından bakıldığında Türkiye değerini bir kesim daha kıymetlenmiş durumda Moskova açısından. Tarihi bağları olduğu da söylenilen ülkeler NATO talebiyle Lavrov’a hava alanlarını açmadılar. Fakat bir NATO üyesi olarak Türkiye’ye Lavrov gelebildi. Bu tek başına değerli bir gösterge. NATO’nun ikinci büyük askeri gücü, lakin NATO, Batı’nın yaptırımlarına Türkiye katılmamış oldu. Bütün bunları göz önünde bulundurunca Moskova’nın o denli terk bir biçimde Türkiye’nin hudut ötesi operasyon konusundaki görüşlerine kırmızı ışık yakması kelam konusu olmuyor. Lakin bu yeşil ışık yaktığı manasına da gelmiyor. Şu andaki tabloyu hem bugünkü görüşmelerde hem öncesinde Lavrov ve Zaharova bu hususlarda açıklamalar yaptı. Bunları bir paket olarak değerlendirirsek şu cümleyi kurabiliriz. Rusya, Türkiye’nin hudut ötesi operasyonuna yeşil ışık da kırmızı ışık da yakmadı.”