Moğolistan’ın başşehri Ulan Batur’da hususla ilgili düzenlediği basın toplantısında konuşan Milletlerarası Türk Akademisi Lideri Darhan Kıdırali, 2019’da Moğolistan’ın Arkeoloji Enstitüsü uzmanlarıyla Ötüken bölgesindeki Nomgon ovasında ortaklaşa başlattıkları hafriyat çalışmalarının muvaffakiyetle sonuçlandığını söyledi.
Kazı çalışmaları sonucunda Bilge Kağan ile Kül Tigin’in babası İlteriş Kağan’ın külliyesi ve yazıtını keşfettiklerini kaydeden Kıdırali, “Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak, Nomgon külliyesinin Göktürk Kağanlığını tekrar canlandıran Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kutluk Kağan’a ithaf edildiği sonucuna varılmıştır. Ayrıyeten bu külliye, ‘Türk’ isminin birinci defa geçtiği Göktürk devrinin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilmektedir” dedi.
İlteriş Kağan yazıtında 12 satırlık eski Türk yazısı bulunuyor
Kıdırali, batıdan doğuya oval biçimde inşa edilen külliyenin toplamda 49 metrekare alandan oluştuğunu belirterek, “Külliyenin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edilmiş. Külliyenin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunmaktadır” ifadesini kullandı.
Kıdırali, ayrıyeten külliye içinde bir ibadet yerinin olduğunu kanıtlayan tuğla kalıntıları ile patika üzerine serilen kil kaplamanın da bulunduğunu lisana getirerek, şöyle devam etti:
“İlteriş Kağan anıtı, Orhun anıtı üzere Göktürk devleti için kıymetli bir anıt”
Kıdırali, İlteriş Kağan’ın Nomgon külliyesinin genel olarak oğulları Bilge Kağan ve Kül Tigin’in anıtlarına benzediğini söyledi.
Nomgon’daki İlteriş Kağan yazıtının üst tarafında bedeni ejderha biçiminde iki kurt başı simgelendiğini belirten Kıdırali, “Taspar Kağan, Bilge Kağan, Kül Tigin ve başka anıtların zirvesine de bu cins kağanlık simgeleri olan ejderha biçimli kurt başlı bir formun çizildiği bilinmektedir. Nomgon anıtının, Orhun anıtları üzere Göktürk devleti için değerli bir anıt olduğu anlaşılmaktadır” değerlendirmesini yaptı.