Demir, bedenin sağlıklı çalışması için temel minerallerden biridir. Demir eksikliği, bilhassa bayanlarda ve çocuklarda en sık görülen eksikliktir. Demir eksikliğinin dünya çapında yaklaşık 500 milyon insanı etkilediği düşünülüyor.
Özellikle gebeliğin son trimesterinde ve çocukta görülen demir eksikliği hayli değerlidir, zira önemli beyin gelişimi bozukluklarına neden olabilir.
Demir eksikliği, aneminin en yaygın nedenidir. Hemoglobinin kan testi ile belirlenmesi yoluyla anemi teşhisi yapılır.
Yetişkinlerde hemoglobin düzeyi cinsiyete ve yaşa nazaran değişir:
– Yetişkinlerde 130 gr/l
– Bayanlarda 120 g/l
– Hamile bayanlarda 105 g/l (gebeliğin ikinci trimesterinden itibaren)
Çocuklarda hemoglobin ölçüsü büyümenin her evresinde değişir:
– Yenidoğanlarda 150 ila 180 g/l
– 1 ila 2 ay 115 g/l
– 2 aydan 1 yaşa kadar 105 g/l
1 yaşından ergenliğe kadar 115 g/l
Hemoglobin düzeyi, üstte belirtilen olağan bedellerin altında olduğunda anemi göstergesidir.
Demir eksikliğinin belirtileri nelerdir?
Demir eksikliğinin belirtileri, eksikliğin boyutuyla temaslıdır. Çoklukla birinci başta hiçbir belirti yoktur. Belirti olmasa da anemiyi gösteren bir kan testi ile demir eksikliği teşhis edilebilir. Hemoglobin seviyesinin erkeklerde 130 g/l, bayanlarda 120 g/l ve gebe bayanlarda 105 g/l altında olması anemi olarak tanımlanır.
Aneminin birçok nedeni vardır, fakat demir eksikliği en yaygın nedendir. Kan testine ek olarak, demir depoları azaldıkça kimi belirtiler sizi mümkün bir eksiklik konusunda uyarabilir.
Demir eksikliğinin en yaygın 10 belirtisi:
– Tükenmişlik,
– Konsantrasyon zorluğu,
– Sonluluk,
– Soluk cilt,
– Nefes darlığı,
– Kuru yahut pürüzlü cilt,
– Kuru ve hasarlı saç yahut saç dökülmesi,
– Kırılgan tırnaklar
– Baş ağrısı,
– Kulaklarda çınlama.
Demir eksikliği anemisinin nedenleri
Yetişkinler için günlük demir muhtaçlığı erkekler için 1 mg ve bayanlar için 2 mg’dır. Bu demir kısmen kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşımak için kullanılır. Demir eksikliği, dünyadaki en yaygın beslenme eksikliğidir. Bilhassa bayanları tesirler.
Demir, insan bedeni için gerekli minerallerden biridir, tüm hücrelerde bulunur. Anemi, kırmızı kan hücrelerinin artık dokulara kâfi oksijen getirmemesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Farklı faktörlerden kaynaklanabilir. Demir eksikliği anemisi çok yavaş bir formda geliştiği için başladığında rastgele bir belirtiye neden olmaz. Kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve kana kırmızı rengini veren pigment olan hemoglobin, demir yardımıyla oksijenin dokulara taşınmasını sağlar.
Demir eksikliği anemisi temel olarak ya kan kaybından ya da günlük diyette demir eksikliğinden kaynaklanır. Sindirim sistemi tarafından demir emilim bozuklukları da görülebilir.
Demir eksikliğine neden olan kan kaybı
Yetişkinlerde demir eksikliği anemisine çoğunlukla hafif ancak uzun periyodik kanama neden olur. Peptik ülser, kolon polipleri, kolon ve rektum kanseri nedeniyle sindirim kanamaları, rahim miyomu ve mesane kanseri kan kaybına neden olarak demir eksikliğine yol açabilir.
Ayrıca ülseratif kolitte mevcut kusma, siyah dışkı, dışkıda kırmızı kan yahut rektal kanamada kan varlığı, çok ağır yahut uzun adet devirleri yahut devirler ortasında kanama da demir eksikliğinin nedenleri ortasındadır.
200 ml’lik bir kan kaybı, yaklaşık 100 mg demir kaybına karşılık gelir.
Yetersiz demir alımı
Anemi, bedenin gereksinimlerine kıyasla diyette yetersiz demir alımından da kaynaklanabilir. Bu cins bir eksiklik bilhassa 6 ay ila 5 yaş ortası çocuklarda ve gebe bayanlarda çok kıymetlidir.
6 ay ila 5 yaş ortası çocuklarda bilhassa 3 yaşına kadar olan süratli büyüme değerli ölçüde demir gerektirir. Eksikliği 6 ila 18 aylık bebeklerde yaygındır. Demir eksikliği çocuğun psikomotor gelişimini ve bağışıklık sistemini tesirler.
Hamile bayanlarda fetüsün büyümesi ve bebeğin büyümesiyle birlikte demir ihtiyacı değerli ölçüde artar. Gebe bayanlar, bilhassa hamileliğin sonunda demir eksikliğinden etkilenirler.
Ek olarak, sıkı bir vejetaryen yahut vegan beslenme durumunda yetersiz demir alımı görülebilir.
Demirin zayıf emilimi
Demir eksikliği sindirim duvarını etkileyen Crohn hastalığı, çölyak hastalığı yahut glüten intoleransı üzere bir sıhhat sorunu nedeniyle sindirim sistemi tarafından demirin zayıf emiliminden de kaynaklanabilir.
Demirin kırmızı kan hücrelerinin üretimi için kullanımı enfeksiyon, kanser, kronik iltihabi hastalıklar üzere durumlarda görülen inflamatuar düzenekler nedeniyle bozulabilir. Bu durumda, demirin yanlış kullanımına bağlı eksiklik görülebilir.
Demir eksikliğim varsa ne yemeliyim?
Demir eksikliğiniz olsun ya da olmasın, kâfi ve istikrarlı bir diyet izlemek kıymetlidir. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok yiyecek demirle doludur ve diyete kesinlikle eklenmelidir:
– Kırmızı et,
– Sakatat,
– Tavuk, hindi ve balık,
– Fasulye, bezelye ve mercimek üzere bakliyat ve baklagiller,
– Ispanak, lahana ve brokoli üzere sebzeler,
– Soya peyniri,
– Kuruyemişler ve yağlı tohumlar.
Demir içeren besinler ile C vitamininden güçlü besinler birleştirilerek demir emilimi artırılabilir. C vitamini, demirin bağırsak tarafından daha emilebilir bir forma dönüşmesini sağlar. Öte yandan çay ve kahve, birebir anda tüketildiğinde demir emilimini engelleyen tanenler içerir. Bu nedenle yemekten 30 dakika evvel yahut yemekten 2 saat sonra içilmesi tavsiye edilir.