Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Suriye’de 2019 sonbaharında ABD ve Rusya Federasyonu’nun devreye girmesi sonrası durdurulan harekatını tekrar başlatma telaffuzunu yükselttiği bir esnada Moskova’dan art geriye ikazlar yükseldi. Moskova’dan ‘Ankara’nın güvenlik tasalarının anlayışla karşılandığı’ beyanları, Türkiye’de harekat için yeşil ışık yakıldığına yorulurken, problem Astana sisteminin toplantısı sırasında da gündeme taşındı. Türkiye, Rusya ve İran’ın garantör pozisyonunda olduğu görüşmelerin akabinde ortak açıklamada yeni Suriye’nin toprak bütünlüğü ve egemenliğine hürmet tekrarlanırken, taraflar ‘sınır ötesi ataklar ve sızmalar dahil komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden ayrılıkçı gündeme karşı işbirliğini sürdürmenin’ vurgulanması dikkat çekti.
Astana görüşmeleri sırasında ve sonrasında Rusya Federasyonu’nun özel temsilcisi Aleksandr Lavrentyev de arka arda açıklamalar yaptı. Lavrantyev, Suriye’ye yeni harekatın Türkiye’nin güvenlik sıkıntısını çözmeyeceğini belirtirken, bunun lakin Suriye hükümetiyle iş birliğiyle halledilebileceğini kaydetti. Türkiye’nin Suriye topraklarında bir bölgeyi daha ele geçirebileceğini söyleyen Lavrentyev lakin bunun sonuçlarını kestirmenin güç olduğunu vurgularken, hedeflerinin Ankara’yı harekata girişmeme konusunda ikna etmek olduğunun altını çizdi. Rus temsilci muhtemel bir harekatın Türkiye ile Suriye ordularını karşı karşıya getireceği ve bölgede ayrılıkçı eğilimleri de güçlendireceğini ekledi.
Nursultan’daki Astana görüşmeleri, Rusya’nın iletileri ve Suriye’deki durumu gazeteci-yazar Musa Özuğurlu ile konuştuk.
‘Rusya YPG’nin varlığını sorun olarak görüyor’
Musa Özuğurlu’ya nazaran, Astana bildirisinde ‘ayrılıkçılık’ vurgusuyla Türkiye’nin hassasiyetleri yansıtılırken, hem Rusya hem de İran’dan gelen açıklamalar iki ülkenin muhtemel bir yeni harekatına itirazlarını koymaları manasına geliyor. Özuğurlu, bilhassa Moskova’nın Suriye idaresiyle işbirliğini salık vermeye devam etmesine ve Ankara rastgele bir operasyona girişse bile Şam’ın aleyhine olmayacak şartlara yaratma uğraşına vurgu yaptı:
“Bu tip bildirilerde tarafların her söze dikkat ederek katkıda bulundukları ve münasebetiyle kimlik hassasiyetlerini yansıttığını biliyoruz. Bu bildiriye baktığımız vakit Türkiye’nin bilhassa bir ağır uğraş içinde olduğu, Rusya ve İran’ın da bir formda Türkiye’nin bu hassasiyetine itiraz etmediği görülüyor. Birincisi Türkiye’yi küstürmek istemiyorlar. Öteki yandan sorunun ABD’nin lehine gelişmesini de istemiyorlar. Münasebetiyle Türkiye’nin orada bir operasyon yapma mümkünlüğü var. Bunu kısmi olarak ya da belli bir yoğunluğa kadar kabul edebilirler. Fakat üzerinde durdukları nokta Türkiye’nin bunu Suriye’nin aleyhine olacak halde yapmaması üzerinde. Bu bildiride bu türlü bir istikrarın tutturulmaya çalışıldığını görüyoruz. Lavrentyev’in de açıklamaları var, bence orada Rusya tutumunu çok daha net koymuş. Rusya bu problemin Suriye ile işbirliği halinde devam etmesi gerektiğini tabir ediyor. Hem Türkiye’ye hem de YPG’ye davet yapıyor. Sonda YPG’nin olmasına da vurgu yapmış. Rusya’nın Türkiye’ye anlayışla yaklaştığını evvelki açıklamalarından hatırlıyoruz. Rusya’nın böylelikle YPG’nin varlığını sorun olarak gördüğünü de anlıyoruz. Lavrentyev’in açıklamasını Astana açıklamasına eklersek. Tarafların hassasiyetini gözeten fakat birebir vakitte Rusya’nın desteklediği Suriye’nin aleyhine olacak bir şey istemedikleri, İran’ın da birebir halde hem Türkiye’nin orada alan kazanmasını istemediği fakat tıpkı vakitte Suriye’nin hassasiyetini göz önüne alması gerektiği fikrini yansıtan bir açıklama bence. Rusya teknik bilgileri de içeren bir tonda uyarıyı her vakit yapıyor. Türkiye’ye karşı bunu daima bu türlü yaptı ve hakikaten dürüst. Türkiye’nin gerçekleşirse muhtemel operasyonu geniş bir alanda olamayacak. Fırat’ın batısında Azez taraflarında çok küçük bir alanı kaldığını görüyoruz. Cerablus da var. Lakin Fırat’ın doğusunda Hayrunnisa’ya kadar inen çizginin ortasında bulunan kısım var ki orada Suriye ordusu var. YPG konuşlanması da var.”
‘1 milyon sığınmacı yerleştirme teşebbüsü problemleri çözmez’
Ankara’nın Suriye’nin kuzeydoğusundaki bölgelere 1 milyon sığınmacı yerleştirmekten bahsettiğini lakin Şam’ın buna karşı olduğunu anımsatan Özuğurlu, böylesi adımların sorunu çözmeyeceğini bilakis daha da karmaşıklaştıracağını vurguladı:
“Pratikte 1 milyon sığınmacının yerleştirilmesinden bahsediliyor. Hiçbir biçimde sorunu çözmeyecek. Suriye, Türkiye’nin sistemsiz, bir planlama yapılmadan oraya birilerini yerleştirmesine karşı. Suriye’de de göçmenlerle ilgili bir konferans var. Faysal Mikdad açıkça söyledi, ‘göçmenlerin muhakkak ülkelerine dönmesine karşı değiliz lakin Türkiye’nin oralara kendi adamlarını yerleştirmesine karşıyız’ dedi. Burada Türkiye’ye karşı öteki bir itham da kelam konusu. Rusya’nın bu uyarısı yerinde bir ikaz ve durumun daha da karmaşıklaştırılmasının başlıklarından bir tanesi. Türkiye’ninki yalnızca bir askeri operasyon değil, bu türlü bir adımı da orada durumu karıştıracaktır. Zira beşerler Suriye’nin neresinden göçmüş olurlarsa olsunlar öbür yerlere yerleştirilmiş olacak. Yani bir yandan lokal reaksiyon, bölgelerin sahiplerini düşünmek lazım. Demografi değişeceği için Rusya, çok büyük rahatsızlıkların yaşanacağını öngörüyor.”
‘Rusya Türkiye’yi Afrin’in tekrarı olmayacağı uyarısı yapıyor’
Moskova’dan bildirileri yalnızca ‘görüş bildirme’ olarak görmemek, ikaz olarak almak gerektiğini söyleyen Özuğurlu, çizilen marjların dışına çıkılması halinde Suriye ordusuyla çatışma riskine atıf yaptı. Özuğurlu’ya nazaran Rusya ‘bir şeyleri’ öngörerek ‘işler karışabilir’ iletisi veriyor:
‘Suriye tarafının bu defa daha hazırlıklı beklemesi, Türkiye’nin operasyon mümkünlüğünü ciddiye aldığını gösteriyor’
Özuğurlu’ya nazaran Suriye tarafı bu sefer daha hazırlıklı bir bekleyiş içerisinde. Bunun da Ankara’nın operasyon mümkünlüğünü ciddiye aldığı manasına geldiğini belirten Özuğurlu, Ankara’nın ABD, Rusya, İran’ın istemediği bir operasyona girişmesi ihtimalini yarı yarıya gördüğünü aktardı: